Aktualności

Mądry wybór – dobry start – sukces zawodowy

Mądry wybór – dobry start – sukces zawodowy

Młodzież, choć nie tylko ona, często spontanicznie pod wpływem chwilowej mody wybiera sobie określony zawód. Czyni to bez analizy własnych możliwości, nie patrząc również na społeczne uwarunkowania, tj. zapotrzebowanie na pewne zawody i nadmiar innych nie gwarantujących otrzymania pracy.

Obranie niewłaściwego zawodu pociąga zazwyczaj za sobą wysokie koszty ekonomiczne związane z koniecznością zmiany kwalifikacji, może stać się również przyczyną niezadowolenia z pracy, braku sukcesów i w konsekwencji obniżenia poczucia własnej wartości. Aby uniknąć błędnych decyzji, każdy człowiek powinien podjąć działania mające na celu ukształtowanie umiejętności samopoznania i bezstronnej oceny swoich możliwości intelektualnych i fizycznych. Działania te są tym bardziej ważne, że praca zawodowa to nie tylko źródło zdobywania środków finansowych na pokrycie potrzeb materialnych, ale także bardzo istotny czynnik wywierający wpływ na osobowość, charakter i postępowanie człowieka.

    Dobre wykonywanie pracy w określonym zawodzie nie może ograniczać się tylko do chęci, lecz wymaga ściśle określonych predyspozycji psychicznych człowieka. Poszczególne zawody stawiają pracownikom różne wymagania w tym zakresie. W jednych zawodach konieczna jest wyostrzona spostrzegawczość w innych wyobraźnia przestrzenna, w niektórych zaś wysoka sprawność werbalna. Niezbędna w tym względzie może być także dobra koncentracja uwagi czy odpowiednie nastawienie emocjonalne do zajmowania się daną czynnością lub przedmiotem. Do ogółu cech psychicznych przejawiających się w każdym procesie pracy zaliczamy: zainteresowania, zdolności i temperament. 

    Wiadomo, że praca zgodna z zainteresowaniami jest bardziej efektywna, daje zadowolenie i pobudza do aktywności twórczej. Zainteresowania są więc jednym z ważnych czynników wpływających na osiąganie sukcesów zawodowych. Wyznaczają one siłę i kierunek czynności poznawczych. oraz działań człowieka. Zainteresowania ułatwiają spostrzeganie i zapamiętywanie określonych treści, tym samym człowiek chętnie i z przyjemnością zajmuje się jakąś dziedziną wiedzy, częściej dyskutuje na pewne tematy, czyta książki z danego zakresu. Sprzyja to pełniejszemu rozwojowi osobowości.

Ze względu na strukturę  możemy mówić o zainteresowaniach:

1. jednokierunkowych, gdy obejmują jedną dziedzinę, np. technikę;
2. dwuogniskowych, kiedy dotyczą dwóch różniących się dziedzin (np. muzyka i biologia);
3. wielostronnych – obejmujących wiele dziedzin, koncentrujących się wokół jednej najważniejszej;
4. amorficznych - „nijakich”, rozproszonych, niestałych.  

.Szczególne znaczenie w życiu człowieka odgrywają zainteresowania zawodowe. Zaczynają się one pojawiać około 15 roku życia i rozwijają się wraz z gromadzeniem doświadczeń w szkole, pracy, jak i w czasie wolnym od zajęć. W okresie 21 – 24 lata ulegają stopniowemu zawężaniu, ale jeszcze nie finalizacji. Pełna stabilizacja zainteresowań następuje dopiero po 25 roku życia.

Istnieje również związek między satysfakcją z wykonywanej pracy a zdolnościami człowieka. Zdolności związane są z indywidualnymi różnicami między ludźmi w zakresie osiągnięć. Można je więc traktować jako te właściwości psychiczne, dzięki którym człowiek zdobywa wiadomości, umiejętności i sprawności. Najczęściej wyróżnia się zdolności ogólne, które zazwyczaj utożsamia się  z  inteligencją oraz zdolności specjalne, ukierunkowane przedmiotowo, np. językowe, matematyczne, muzyczne, plastyczne, techniczne czy sportowe. Zakłada się przy tym wzajemne powiązania, gdyż wykonywanie działalności specjalistycznej równocześnie rozwija zarówno zdolności specjalne, jak
i zdolności ogólne.

Uświadomienie sobie własnych zdolności przed podjęciem decyzji o wyborze zawodu jest niezwykle istotne. Z optymalną sytuacją mamy do czynienia wtedy, jeżeli zdolności idą w parze z wymaganiami, jakie w tym zakresie stawia zawód. I odwrotnie – rozbieżność między uzdolnieniami a wymaganiami zawodu utrudnia pracę, powoduje niezadowolenie, stres, niekiedy utratę  pracy. 

Ważne kryterium wyboru zawodu stanowi także znajomość cech temperamentu. Temperament obejmuje przede wszystkim życie emocjonalne człowieka, jego ruchy, mimikę i gesty. Chodzi tu o takie cechy, jak siła reakcji, jej szybkość, trwałość i główne przejawy. Dobre samopoczucie w pracy zależy więc od tych cech. Dlatego uczeń ruchliwy nie powinien wybierać zawodów, w których bardzo ważna jest precyzja i opanowanie (np. zawód elektronika, chemika, geodety, kartografa). W zawodach tych będą się dobrze czuły osoby spokojne, lubiące ciszę, cierpliwe i staranne. Osoby lubiące ruch, zmianę, przebywanie z ludzi, będą zadowolone z zawodu np. ekspedientki, pielęgniarki czy przedstawiciela handlowego. Dużego opanowania, rozwagi, szybkiego refleksu wymaga natomiast praca pilota statku powietrznego, kierowcy samochodowego czy maszynisty kolejowego.

Niezbędnym warunkiem prawidłowo podejmowanej decyzji edukacyjno-zawodowej jest także analiza stanu fizycznego i zdrowotnego. Powinna ona obejmować takie elementy jak: skłonności do zachorowań, przebyte choroby, posiadane wady. Aktualną sprawność fizyczną i zawodową należy porównać z wymaganiami zdrowotnymi stawianymi przez wybierany zawód. Należy jednak pamiętać, że decyzję ostateczną o przydatności do nauki bądź wykonywania określonego zawodu podejmuje uprawniony lekarz.

Wybór zawodu nie jest zadaniem łatwym. W związku z tym powinien to być proces długotrwały, ściśle powiązany z etapami rozwoju człowieka. W tym długotrwałym procesie bardzo ważną rolę odgrywa orientacja zawodowa prowadzona w szkole od najmłodszych lat. Systematyczne zajęcia powinny pomóc uczniowi w zharmonizowaniu jego indywidualnych potrzeb i możliwości z potrzebami społecznymi, przygotować go do wyboru kierunku kształcenia zgodnego z preferencjami i predyspozycjami zawodowymi.

W realizacji zadań z zakresu doradztwa zawodowego szkoły wspomagane są przez Poradnię Psychologiczno-Pedagogiczną w Przeworsku. Pomoc młodzieży w podejmowaniu optymalnych decyzji odbywa się poprzez:

1. Prowadzenie badań diagnostycznych na terenie poradni w kierunku oceny predyspozycji
   i preferencji zawodowych uczniów gimnazjów i szkół ponadgimnazjalnych:
   • udzielanie indywidualnych porad na podstawie przeprowadzonych badań - pomoc
     w wyborze szkoły ponadgimnazjalnej, kierunku studiów oraz w podejmowaniu decyzji zawodowych;
   • pomoc młodzieży z problemami zdrowotnymi w podjęciu dalszej nauki.
2. Udostępnianie informacji o szkołach i zawodach:
   • udzielanie informacji o szkołach ponadgimnazjalnych na terenie naszego województwa i regionu oraz o kryteriach i warunkach przyjęć do tych szkół;
   • udzielanie informacji o szkołach wyższych;
   • potrzebne informacje młodzież może zdobyć korzystając z "Teczek Informacji
     o Zawodach", programów komputerowych i informatorów.
3. Prowadzenie zajęć grupowych na terenie szkół:
   • zajęcia aktywizujące do wyboru zawodu w klasach gimnazjalnych, mające na celu wyzwalanie u uczniów własnej aktywności w zakresie samopoznania i samooceny, przygotowania do wyboru szkoły, zawodu;
   • zajęcia z młodzieżą szkół ponadgimnazjalnych ukierunkowane na  ustalenie zainteresowań, skłonności do wykonywania określonych czynności zawodowych, określenie ścieżek edukacyjno-zawodowych, pogłębienie wiedzy o rynku pracy oraz nabycie przez uczniów podstawowych umiejętności związanych z procesem planowania i podejmowania decyzji zawodowych.

       Działania podejmowane przez poradnię cieszą się coraz większym zainteresowaniem. Zwiększa się liczba uczniów zgłaszających się na indywidualne konsultacje i badania diagnostyczne. Młodzież chętnie uczestniczy również w zajęciach warsztatowych prowadzonych przez specjalistów poradni na terenie szkół. W zajęciach tych wykorzystywane są aktywne metody, różnorodne formy pracy i pomoce dydaktyczne. Uczniowie z zaangażowaniem podejmują proponowane zadania, analizują swoje dotychczasowe osiągnięcia dotyczące nabytej wiedzy i umiejętności, próbują rozpoznawać preferencje zawodowe oraz cechy osobowości. Duże zainteresowanie zajęciami świadczyć może o tym, że młodzi ludzie coraz bardziej świadomie chcą kierować swoim życiem.

 Krzysztof Flejszar - Pedagog